CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS da Ruta polos dólmenes de Soneira e Bergantiños:
- Kilómetros totais: 43 kilómetros.
- Accesos en vehículo: Dolmen de Dombate, Pedra Vixía (por pista de terra) Mina de Recesindes.
Accesos a pé:
- Fornela dos Mouros: 350 desde o lugar de Aprazadoiro.
- Arquiña de Vilaseco: 80 metros desde a estrada.
- Casota de Freáns: 700 metros desde en núcleo de Berdoias.
A nosa ruta comeza por un dolme pouco coñecido, pero que se atopa entre os máis destacados da Costa da Morte. Trátase de Pedra Vixía, case escondida no interior do bosque, na parroquia de Lamas, no Concello de Zas. A pesar de que na década de 1950 un veciño tratou de aproveitar as súas pedras para a construción dunha casa, aínda conserva bastante ben a súa estrutura orixinal e impresiona o tamaño das sete pedras da cámara. Moi cerca, localízase tamén a área recreativa de Pedra Vixía, un espazo de lecer de gran interese ambiental e etnográfico situado a orientacións do río Zas.
A seguinte parada nos leva á considerada catedral do megalitismo galego, o dolme de Dombate. Este megalito, cantado polo bardo Pondal, é un dos mellor investigados actualmente. É o único monumento megalítico na Costa da Morte que conta cun centro de interpretación para acollida de visitantes. Dombate impresiona polas súas dimensións, pero tamén pola súa extraordinaria conservación cunha cámara e corredor practicamente íntegros e un conxunto de ídolos antropomorfos colocados de pé gardando a entrada da tumba. Porén, o elemento máis espectacular é o conxunto de pinturas do interior que os visitantes poden apreciar nunha réplica a tamaño real situada no seu centro de interpretación.
Desde Dombate nos diriximos a outro dolmen totalmente diferente. A poucos kilómetros, no lugar de Aprazadoiro, no concello de Laxe, atopamos A Fornela dos Mouros. O seu pequeno tamaño e a súa peculiar forma de caseta fan pensar que se pode tratar dun dolme xa tardío, non do neolítico senón dos inicios da Idade do Bronce, no segundo milenio a. C.
A seguinte etapa da ruta é un dolme igualmente singular situado no concello de Vimianzo, a Mina de Recesindes. Conserva a súa “mámoa” (túmulo) monumental pero o detalle máis singular é a disposición das losas verticais da súa cámara, traballadas ao milímetro para encaixar unhas con outras sen deixar un mínimo oco entre elas.
Continuamos polo concello de Vimianzo ata chegar á Arquiña de Vilaseco, preto do lugar do mesmo nome. Ao lado da estrada nos atopamos unha das mámoas de maior tamaño da Costa da Morte. O seu interior acolle un dolme, case intacto, do que afloran algunhas pedras na parte superior.
A última etapa nos conduce ao lugar de Berdoias. Desde a interesante aldea, camiñando uns 700 metros por un sendeiro entre terras de labor, xusto ao lado do camiño aparece a silueta inconfundible da Rota de Freáns, un dolmen atípico, de características similares á Fornela dous Mouros e que puido ser construído cara inicios da Idade do Bronce. No seu interior pódense ver gravados de cruzamentos e cazoletas. Ademais, non moi lonxe seguindo unha ruta circular de sendeirismo podemos visitar os petroglifos do Pedrouzo.
